Πόσο ρόλο παίζει τελικά ο αριθμός της ζυγαριάς;
Δεν είναι λίγες οι φορές, που ανεβαίνεις στην ζυγαριά και πανικοβάλλεσαι, επειδή βλέπεις ένα αριθμό που δεν περίμενες να δεις! Kαι φυσικά απορείς, πως γίνεται, να έχω βάλει βάρος πάλι; Πρέπει τελικά να ανησυχείς τόσο πολύ για τον αριθμό που δείχνει η ζυγαριά σου; Αρχικά θα πρέπει να συνειδητοποιήσεις, ότι ένας αριθμός δεν μπορεί να προσδιορίσει από μόνος του, όλα αυτά που αποτελούν τη συνολική σύσταση του σώματος σου. Τι εννοούμε με αυτό; Ότι αυτός ο αριθμός που βλέπεις στη ζυγαριά σου, είναι το άθροισμα του βάρους της άλιπης μάζας και της λιπώδης μάζα σώματος.
Η άλιπη μάζα σώματος, αποτελεί την μυϊκή και οστική μάζα, τα συνολικά υγρά σώματος, καθώς και τους συνδετικούς και οργανικούς ιστούς.
Η λιπώδης μάζα σώματος αποτελείται από το δομικό και αποθηκευτικό λίπος, όπου το δομικό λίπος περιλαμβάνει το λίπος των οργάνων και των ιστών π.χ πνεύμονες, εγκέφαλος, συκώτι, μαστικοί αδένες, ενώ το αποθηκευτικό λίπος βρίσκεται κυρίως στο λιπώδη ιστό!
Αν πάρουμε ένα ενήλικα άντρα που ζυγίζει 70kg, το δομικό λίπος αποτελεί περίπου το 3% ενώ το αποθηκευτικό το 12% του συνολικού σωματικού βάρους. Σε αντίθεση με μια γυναίκα που ζυγίζει 57kg με το δομικό λίπος να αποτελεί το 12% και το αποθηκευτικό να είναι στο 15% του συνολικού σωματικού βάρους. Αντιλαμβάνεσαι λοιπόν ότι στις γυναίκες το δομικό λίπος υπερτερεί, λόγω του διαφορετικού λιπώδης ιστού, στο στήθος, στους μαστικούς αδένες και σε άλλους ιστούς ή όργανα που κυριαρχούν στο γυναικείο φύλο.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που πολλοί λαμβάνουν υπόψη είναι η σύγκριση με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Ο ΔΜΣ διαφοροποιείται αρκετά σε μικρά παιδιά, ενήλικες και άτομα τρίτης ηλικίας, και δεν υπολογίζεται ποτέ σε εγκυμονούσες, σε μυώδη άτομα ή αθλητές. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί αγνοεί τη σύσταση σώματος και λαμβάνει υπόψη του μόνο το ύψος και το σωματικό βάρος, δείχνοντας ένα αποτέλεσμα που κατατάσσει το βάρος των ατόμων σε φυσιολογικό, υπέρβαρο και παχύσαρκο. Σε πολλές περιπτώσεις δεν αποτελεί χρήσιμο δείκτη, αν αναλογιστεί κανείς ότι 2 άτομα μπορεί να έχουν το ίδιο βάρος σώματος, το ίδιο ύψος άρα και ίδιο ακριβώς ΔΜΣ, με το ένα άτομο να έχει υψηλότερη μυϊκή μάζα και χαμηλότερο ποσοστό λίπους από το άλλο! Άρα που καταλήγουμε; Πώς γίνεται να κατατάσσονται και τα δύο αυτά άτομα στην ίδια κατηγορία;
Μπορεί το σωματικό λίπος να θεωρηθεί επικίνδυνο;
Μάθε αρχικά, ότι χρειάζεσαι κάποιο ελάχιστο ποσοστό λίπος στο σώμα σου και δεν θα έπρεπε να προσπαθείς να το μειώσεις περισσότερο. Αναφερόμαστε φυσικά στο «essential fat», το απαραίτητο λίπος σώματος που χρειάζεσαι για τις σημαντικές – φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού όπως η απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και βιταμινών, η σταθερή θερμοκρασία του σώματος, η προστασία των οργάνων από κάποιο τραύμα, και άλλες σημαντικές λειτουργίες. Το «essential fat» λοιπόν, για τους άντρες είναι περίπου το 3% και για τις γυναίκες το 12%, γι’ αυτό μην προσπαθείς να φτάσεις κάτω από αυτά τα όρια γιατί βάζεις την υγεία σου σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
Όσο αφορά το υπερβάλλον σωματικό βάρος, μεγαλύτερη σημασία έχουν τα κιλά του λιπώδους ιστού και το ποσοστό του λίπους, που δείχνουν την κατάσταση της υγεία σου!
Το σώμα έχει την ικανότητα να αποθηκεύει περισσότερο λίπος σε περιόδους πείνας, γι’ αυτό μην του στερείς την τροφή, νομίζοντας πως έτσι θα πετύχεις μεγαλύτερη απώλεια. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να χάσεις μυϊκή μάζα και υγρά, και όχι λίπος σώματος, αυτό που στην τελική έχει την μεγαλύτερη σημασία!
Το «παραπανίσιο» λίπος στο σώμα σου, θεωρείται αρκετά επικίνδυνο και δεν θα έπρεπε να το αγνοείς, αφού έχει συνδεθεί με διάφορες παθήσεις όπως, όπως είναι η παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η εμφάνιση Διαβήτη τύπου 2, η υπέρταση, η υψηλή χοληστερόλη, η υπεργλυκαιμία και άλλα πιθανά αναπνευστικά, καρδιαγγειακά και κινητικά προβλήματα.
Πόσο % λίπος θεωρείται φυσιολογικό;
Τα φυσιολογικά όρια για ένα άντρα ενήλικα ηλικίας 20 – 39 χρονών είναι 8% – 19%, 40-59 χρονών 11% – 22% και για ηλικίες πάνω >60 χρονών 14 – 25%.
Όσο αφορά την γυναίκα, σε αντίστοιχες ηλικίες τα φυσιολογικά όρια που πρέπει να κυμαίνεται το ποσοστό λίπους είναι 21 – 33%, 23 – 35% και 24 – 36% αντίστοιχα για κάθε ηλικιακή ομάδα.
Πώς μπορεί να υπολογιστεί το ποσοστό λίπους;
Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ευρέως για την μέτρηση του λίπους στο σώμα όπως είναι η Υποβρύχια ζύγιση, η Ανάλυση Βιοηλεκτρικής Αντίστασης (ΒΙΑ), η Δερματοπτυχομέτρηση κ.α. Αυτές είναι οι πιο βασικές μέθοδοι, με την πρώτη να μην χρησιμοποιείται αρκετά λόγο του μεγάλου και ακριβού σε κόστος εξοπλισμού της. Έτσι αναφέρουμε τις πιο βασικές μεθόδους που μπορείς πιο εύκολα να βρεις σε επαγγελματίες υγείας, π.χ. ενδοκρινολόγους, διαιτολόγους ή κλινικούς διαιτολόγους, σε γυμναστήρια και μερικές φορές και σε κέντρα αδυνατίσματος.
- Λιπομέτρηση με Βιοηλεκτρική Αντίσταση:
Αποτελεί μια εξειδικευμένη μέτρηση που γίνεται με εξειδικευμένα μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας – λιπομετρητές. Με την λιπομέτρηση γίνεται αξιολόγηση του σωματικού λίπους, αξιολόγηση σκελετικής και μυϊκής μάζας και το συνόλου των υγρών του σώματος. Ταυτόχρονα γίνεται τμηματική σωματική ανάλυση της μυϊκής και λιπώδης μάζας σε χέρια, κορμό και πόδια. Μια μικρή ποσότητα ρεύματος διέρχεται μέσα από τα ειδικά ηλεκτρόδια που τοποθετούνται στα πόδια και στα χέρια σε ξαπλωμένη θέση, ή είναι ήδη ενσωματωμένα σε ειδικό λιπομετρητή δαπέδου στον οποίο εσύ απλά ανεβαίνεις.
- Λιπομέτρηση με Δερματοπτυχομέτρηση:
Ένας άλλος τρόπος προσδιορισμού του σωματικού λίπους είναι η Δερματοπτυχομέτρηση. Το δερματοπτυχόμετρο, ένα όργανο που μοιάζει με λαβίδα, μετράει όμως μόνο το λίπος τμηματικά σε διαφορετικά σημεία του σώματος, όπως βραχίονες, ωμοπλάτη, μηρούς, κοιλιά κ.λ.π. Η μέτρηση σε κάθε σημείο γίνεται 3 φορές ώστε να μπορεί να υπολογιστεί ένας μέσος όρος και να προσαρμοστεί σε ειδικές εξισώσεις υπολογίζοντας το συνολικό ποσοστό λίπους. Θεωρείται ακριβής μέθοδος αν πραγματοποιηθεί με το σωστό τρόπο και από το ίδιο άτομο κάθε φορά, αλλά λίγο επίπονη γιατί πιέζει το δέρμα για ελάχιστα δευτερόλεπτα.
Tip Διαιτολόγου: Μην αμελείς πράγματα που αφορούν άμεσα την υγεία σου. Αν μετά από μια μέτρηση το αποτέλεσμα δεν σε αφήσει ευχαριστημένο, τότε το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να διορθώσεις τη διατροφή σου και να μπεις σε ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής και ταυτόχρονα σε ένα εντατικό πρόγραμμα γυμναστικής, για να ρίξεις τα επίπεδα του ποσοστού του λίπους σου στα φυσιολογικά, και γιατί όχι να αυξήσεις και την μυική σου μάζα.
Κωνσταντίνα Φιλίππου
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc
Βιβλιογραφία:
- Blaak., E (2001) «Gender differences in fat metabolism», Curr Opin Clin Nutr Metab Care ;4(6):499-502.
- Ramírez-Vélez. R., Correa-Bautista. JE., Sanders -Tordecilla. A., Ojeda-Pardo. ML., Cobo-Mejía. EA., Castellanos-Vega.R., García-Hermoso. A., González-Jiménez. E., Schmidt-Rio Valle. J., González-Ruíz. K., (2017). «Percentage of Body Fat and Fat Mass Index as a Screening Tool for Metabolic Syndrome». Prediction in Colombian University Students. Nutrients. 9(9): 1009.
- O’Sullivan. AJ.,(2009) «Does oestrogen allow women to store fat more efficiently? A biological advantage for fertility and gestation».bes Rev ;10(2):168-77.
- Williams. CM.,(2004) «Lipid metabolism in women». Proc Nutr Soc.;63(1):153-60.